References

Additional sources and materials

1 O N.M. Karamzine kak sozdatele kontseptsii Livonskoj vojny v vide imperskogo proekta zavoevaniya Ivanom Groznym Baltiki podrobnee sm.: Filyushkin A.I. Izobretaya pervuyu vojnu Rossii i Evropy: Baltijskie vojny vtoroj poloviny XVI v. glazami sovremennikov i potomkov. SPb., 2013. S. 251-254.
 2 Panchenko A.M., Uspenskij B.A. Ivan Groznyj i Pyotr Velikij: kontseptsii pervogo monarkha // Trudy Otdela drevnerusskoj literatury / Institut russkoj literatury (Pushkinskij Dom) RAN. T. 37. L., 1983. S. 54-77.
 3 Korolyuk V.D. Livonskaya vojna: Iz istorii vneshnej politiki Russkogo tsentralizovannogo gosudarstva vo vtoroj polovine XVI v. M., 1954.
 4 Bakhrushin S.V. Razgrom Livonskogo Ordena v Pribaltike (XVI vek). Tashkent, 1942.
 5 Skrynnikov R.G. Nachalo oprichniny. L., 1966; on zhe. Oprichnyj terror. L., 1969; Florya B.N. Russko-pol'skie otnosheniya i politicheskoe razvitie Vostochnoj Evropy vo vtoroj polovine XVI -nachale XVII v. M., 1978; Zimin A.A., Khoroshkevich A.L. Rossiya vremeni Ivana Groznogo. M., 1982; Zimin A.A. V kanun groznykh potryasenij. Predposylki pervoj krest'yanskoj vojny v Rossii. M., 1986.
 6 Recke J., Napiersky K. Allgemeines Schriftsteller- und Gelehten Lexicon der Provinzen Livland, Est-land und Kurland. Bd. 1-4. Mitau, 1827-1832; SeraphimE. Allgemeine Staatengeschichte. Abt. 3. Deutsche Landesgeschichten. Werk 7. Geschichte von Livland. Bd. 1. Das livlandische Mittelalter und die Zeit der Reformation. Gotha, 1906; Arbuzov L. Grundriss der Geschichte Liv-, Est- und Kurlands. Riga, 1908.
 7 Naprimer: Busse K. Die Einnahme der Stadt Dorpat im Jahre 1558 und die damit verbundenen Ereignisse. Vier geschichtliche Urkunden // Mitteilungen aus dem Gebiete der Geschichte Liv-, Est- und Kurlands. 1840. Bd. 1. S. 450-522; idem. Die Ubergabe Narva’s im Mai 1558 nach Wulf Singehoff, mit Anmerkungen und einem Vorworte // Ibid. 1860. Bd. 9. S. 42-63; Sommerfeldt G.Dr. Tideman Gises Berichte uber die Kriegsvorgange der Jahre 1579-1582 in Polen und Livland // Ibid. 1910. Bd. 20. S. 479529.
 8 Schirren C. Archiv fur die Geschichte Liv-, Est- und Curlands. Quellen zur Geschichte des Untergangs livlandischer Selbstandigkeit. Aus dem schwedichen Reichsarchive zu Stockholm. Bd. 1-11. Reval, 18611885.
 9 Bienemann F. Briefe und Urkunden zur Oeschichte Livlands in der Jahren 1558-1562. T. 1-5. Riga, 1865.
 10 Monumenta Livoniae antiquae: Sammlung von Chroniken, Berichten, Urkunden und andern schriftlichen Denkmalen und Aufsatzen, welche zur Erlauterung der Geschichte Liv-, Est- und Kurlands dienen. T. 1-5. Riga; Dorpat; Leipzig, 1835-1847.
 11 Scriptores rerum Livonicarum. T. 1-2. Riga; Leipzig, 1848-1853.
 12 Forsten G.V. Baltijskij vopros v XVI i XVII stoletiyakh (1544-1648). T. I: Bor'ba iz-za Livonii // Zapiski istoriko-filologicheskogo fakul'teta Imperatorskogo Sankt-Peterburgskogo universiteta. Ch. 33. SPb., 1893.
 13 Romanowski J. Wojna Zygmunta Augusta z Zakonem Inflantskim roku 1557 // Rocznik Towarzistwa Przyaciol Bauk Poznanskiego. 1860. N. I. S. 329-400; Karwowski S. Wcielenie Inflant do Litwy I Poski. 1558-1561. Poznan, 1873; Natanson Leski J. Dzieje granicy wschodniej Rzeczypospolitej. Cz I: Granica moskiewska w epoce jagiellonskiej. Lwow; Warszawa, 1922.
 14 Bodniak S. Polska a Baltyk za ostatniego Jagiellona. Kornik, 1947; Lepszy K. Dzieje Floty Polskiej. Gdansk; Bydgoszcz; Szczecin, 1947.
 15 Gorski K. Pierwsza wojna Rzeczypospolitej z Wielkim Ksi^stwem Moskiewskim za Batorego // Biblioteka Warszawska. T. 2. Warszawa, 1892. S. 93-117; idem. Druga wojna Rzeczypospolitej z Wielkim Ksi^stwem Moskiewskim za Batorego // Biblioteka Warszawska. T. 3. Warszawa, 1892. S. 1-26; idem. Trzecia wojna Rzeczypospolitej z Wielkim Ksiestwem Moskiewskim za Batorego // Biblioteka Warszawska. T. 4. Warszawa, 1892. S. 228-258; Niedzielski K. Batory i car Iwan w zapasach o Inflanty: (1579-1581). Warszawa, 1916; Szelqgowski A. Walka o Baltyk. Lwow; Poznan, 1921; Koc L. Szlakiem Batorego: (Wojna Moskiewska 1577-1582). Wilno, 1926; Natanson Leski J. Epoka Stefana Batorego w dziejach granicy wschodniej Rzeczypospolitej. Warszawa, 1930; Laskowski O. Les campagnes de Batory contre la Moscovie // Etienne Batory, roi de Pologne, prince de Transylvanie. Cracovie, 1935. S. 1-29. Zdes' zhe mozhno nazvat' knigu rossijskogo professora pol'skogo proiskhozhdeniya: Novodvorskij V.V. Bor'ba za Livoniyu mezhdu Moskvoj i Rech'yu Pospolitoj (1570-1582): Istoriko-kriticheskoe issledovanie. SPb., 1904.
 16 Donnert E. Der Livandische Ordenstritterstaat und Russland. Der Livandische Krieg und die baltische Frage in der europaischen Politik 1558-1583. Berlin, 1963.
 17 Tiberg E. Die politik Moskaus gegenuber Alt-Livland: 1550-1558 // Zeitschrift fur Ostforschung. T. 25. 1976. S. 577-617; idem. Zur Vorgeschichte des Livlandischen Krieges: Die Beziehungen zwischen Moskau und Litauen 1549-1562. Uppsala, 1984; Angermann N. Studien zur Livlandpolitik Ivan Groznyj’s. Marburg, 1972; Rasmusen K. Die livlandische Krise 1554-1561. Copenhagen, 1973.
 18 Kirchner W. The rise of the Baltic question. Netwark, 1954.
 19 Urban W. The Livonian Crusade. Washington, 1981.
 20 Svensson S. Den merkantia bakgrunden till Rysslands antal Livlandska Ordensstaten. Lund, 1951.
 21 Popov V.E., Filyushkin A.I. Kak nachinalas' Livonskaya vojna: Gramoty ob ob'yavlenii vojny Livonskomu ordenu v 1557 g. // Edinorog: Materialy po voennoj istorii Vostochnoj Evropy ehpokhi Srednikh vekov i rannego Novogo vremeni. Vyp. 2. M., 2011. S. 192-201.
 22 Yanushkevgch A.M. Vyalzhae knyastva Litoyskae i 'flyantskaya vajna 1558-1570 gg. Mshsk, 2007.
 23 Laidre M. Saja-aastane soda (1558-1660/61) Eestis ja rahvastiku suurus 16-18. Sajandil // Akadeemia. Vol. 12. 2000. Lk. 931-956; idem. Der Hundertjahrige Krieg (1558-1660/61) in Estland // Forschungen zur baltischen Geschichte. 2006. Vol. 1. S. 68-81.
 24 Laidre M. Der Hundertjahrige Krieg...
 25 Frost R. The Northern Wars: War, State and Northeastern Europe: 1558-1721. Edinburg, 2000. P. 4-101.
 26 Ehto sobstvenno Livonskaya vojna 1558-1561 gg. s uchastiem Livonii, Rossii, Velikogo knyazhestva Litovskogo, Shvetsii i Danii, zakonchivshayasya razdelom Ordena mezhdu Rossiej, Shvetsiej, Daniej i Velikim knyazhestvom Litovskim; russko-litovskaya vojna 1561-1570 gg., datsko-shvedskaya vojna 1563-1570 gg., «Moskovskaya» («Batorieva») vojna 1578-1582 gg. i russko-shvedskaya vojna 1578-1583 gg.
 27 Filjushkin A. Ivan the Terrible: A Military History. L., 2008; Filyushkin A.I. Livonskaya vojna ili baltijskie vojny? K voprosu o periodizatsii Livonskoj vojny // Baltijskij vopros v kontse XV-XVI v.: Sbornik nauchnykh statej. M., 2010. S. 80-94.
 28 Smirnov A. Det Forsta Stora Kriget. Stockholm, 2009.
 29 Mavrodin V.V. Russkoe morekhodstvo na Baltijskom more v XIII-XVI vv. // Uchyonye zapiski Leningradskogo gosudarstvennogo universiteta. № 205. Seriya istoricheskikh nauk. Vyp. 24. L., 1956. S. 167-178; Baron S. Shipbuilding and Seafaring in Sixtenth Century Russia // Baron S. Explorations in Moscovite History. Norfolk, 1991. P. 102-129; Salemke G. Das Konigliche Schiff. Die polnische Galeone erreichte nie das Meer // WestpreuBen-Jahrbuch. 2000. Bd. 50. S. 79-88.
 30 Filyushkin A.I. Diskursy Livonskoj vojny // Ab Imperio: Teoriya i istoriya natsional'nostej i natsionalizma v postsovetskom prostranstve. 2001. № 4. S. 43-80; idem. Der Diskurs von der Notwendigkeit des Durchbruchs zur Ostsee in der russischen Geschichte und Historiographie // Narva und die Ostseeregion. Narva, 2004. S. 171-184.
 31 Bessudnova M.B. Velikij Novgorod v kontse XV - nachale XVI v. po livonskim istochnikam. Velikij Novgorod, 2009. S. 10-55; ona zhe. Prevratnost' sud'by (Velikij Novgorod v sisteme russko-livonskikh otnoshenij) // Novgorodskij istoricheskij sbornik. Vyp. 13(23). 2013. S. 171-184.
 32 Opisanie novoj politiki i stilya povedeniya moskovskikh kuptsov v Novgorode sm.: Kazakova N.A. Russko-livonskie i russko-ganzejskie otnosheniya. Konets XIV - nachalo XVI v. L., 1975. S. 195-197.
 33 Kazakova N.A. Ganzejskaya politika russkogo pravitel'stva v poslednie gody XV v. (Russko-ganzejskie peregovory 1498 g.) // Problemy obschestvenno-politicheskoj istorii Rossii i slavyanskikh stran: Sbornik statej k 70-letiyu akademika M.N. Tikhomirova. M., 1963. S. 150-157; Kovalenko G., Smirnov V. Legendy i zagadki zemli Novgorodskoj. M., 2007. S. 134; Bessudnova M.B. Petrovu dvoru kaput: zakrytie ganzejskoj kontory v Novgorode // Rodina. 2009. № 9. S. 43-46.
 34 Kirchner W. The rise of the Baltic question. Westport, 1970. P. 5-33.
 35 Erusalimskij K.Yu. Livonskaya vojna i rossijskie ehmigranty v Rechi Pospolitoj // Rossijskaya istoriya. 2006. № 3. S. 71-89; Rykov Yu.D. Tserkovno-gosudarstvennye pomyanniki russkikh voinov, pogibshikh v nachale Livonskoj vojny, po dannym sinodika Moskovskogo kremlevskogo Arkhangel'skogo sobora (predvaritel'nye nablyudeniya) // Baltijskij vopros... S. 161-206; Khoroshkevich AM. «Zablydyaschie ovtsy»: Livonskaya vojna i mentalitet russkogo naroda // Tam zhe. S. 71-79; Selart A. «Russkie boyare» v Ehstlyandii (konets XVI - nachalo XVII v.) // Studia Slavica et Balcanica Petropolitana. 2012. № 2. S. 3-14; Filyushkin A The Livonian War and the Mentality of the Russian Nobles // Canadian-American Slavic Studies. 2013. Vol. 47. P. 420-435; idem. The Livonian War in the context of the 16th century East European wars // Studia Slavica et Balcanica Petropolitana. 2014. № 1. P. 47-64.
 36 Kappeler A. Die Deutschen Flugschriften uber die Moskowiter und Iwan den Schrecklichen im Rohmen der Russlandliteratur des 16 Jahrhunderts // Russen und Russland aus deutscher Sicht: 9-17: Jahrhundert. Munchen, 1988. S. 150-182; idem. Ivan Grozny im Spiegel der auslandischen Druckschriften seiner Zeit. Ein Beitrag zur Geschichte des westlichen Russlandbildes. Frankfurt/M, 1972; MundS. Orbis russiarum: Genese et development de la representation du monde «russe» en Occident a la Renaissance. Geneve, 2003; Ott T. «Livonia est propugnaculum Imperii». Eine Studie zur Schilderung und Wahrnehmung des Livlandischen Krieges 1558-1582/83 nach den deutschen und lateinischen Flugschriften der Zeit. Munchen, 1996; Prazakova K. Obraz livonske valky v psanych novinach rozmberskeho zpravodajstvi // Clovek a socialni skupina ve spolecnosti raneho novoveku. Ceske Budejovice, 2007. S. 13-32.
 37 Linde M. Tilman Brakel und der Livlandische Krieg (1558-1582/83) // Die Wahrnehmung und Darstellung von Kriegen im Mittelalter und in der fruhen Neuzeit. Wiesbaden, 2000. S. 237-253; Bogatyrev S. Battle for Divine Wisdom. The Rhetoric of Ivan IV’s Campaign against Polotsk // The Military and Society in Russia, 1450-1917. Leiden; Boston; Koln; 2002. P. 325-345; Sashalmi E. The Image of the Enemy: Poles and Lithuanians in Russian Literary and Chancery Sources of the late 16th and early 17th Centuries // Specimina nova. Pars prima, Sectio mediaevalis: Dissertationes Historicae collectae per Cathedra Historiae Medii Aevi Modernorumque Temporum Universitatis Quinqueecclesiensis. 2007. Vol. 4. P. 137-150; Frechner R. Retseptsiya ofitsial'nogo moskovskogo «obraza vojny» na periferii tsarstva i ego transformatsiya vsledstvie porazheniya v Livonskoj vojne (na materiale povestvovatel'nykh istochnikov iz Pskova kontsa XVI veka ) // Baltijskij vopros... S. 275-291; Erusalimskij K.Yu. Istoricheskaya pamyat' Rossii i Rechi Pospolitoj v gody Livonskoj vojny // Tam zhe. S. 303-332; Filyushkin A.I. Izobretaya pervuyu vojnu...
 38 Khoroshkevich A.L. Zadachi russkoj vneshnej politiki i reformy Ivana Groznogo // Reformy i reformatory v istorii Rossii. M., 1993. S. 25-36; Arakcheev V.A. Pskovskij kraj v XV-XVII vekakh: Obschestvo i gosudarstvo. SPb., 2003. S. 208-210; Nefedov S.A., Danning Ch. O sotsial'no-ehkonomicheskikh predposylkakh Smutnogo vremeni // Vestnik Ural'skogo instituta ehkonomiki, upravleniya i prava. 2011. № 1. S. 72-85.
 39 Kostomarov N.I Livonskaya vojna // Kostomarov N.I. Istoricheskie monografii i issledovaniya. T. III. SPb.; M., 1880. S. 45-181.
 40 Naibol'shee vnimanie udeleno sobytiyam Livonskoj vojny i eyo roli v stanovlenii ukrainskogo kazachestva v knige: Lepyav’ko S.A. Ukrashs'ke kozatstvo u mzhnarodnikh vschnosinakh (1561-1591). Cherntv, 1999.
 41 Banionis Eh. Diplomaticheskaya sluzhba Velikogo knyazhestva Litovskogo v XV-XVI vekakh. Vil'nyus, 1998; Stantselis V. Mezhdunarodnoe polozhenie na vostochnom poberezh'e Baltijskogo morya v seredine XVI veka // Mshts praeitis (Nashe proshloe). Vil'nyus, 1997. № 5. S. 19-26; Stancelis V LDK vaidmuo Livonijos krizeje 1552-1561: Svarbiausios istoriografines problemos // Lituanistica (Vilnius). 1998. Nr. 4(36). P. 3-17; idem. 1557 m. Pasvalio sutartis // Ziemgala. Kaunas. 1999. P. 64-78; idem. Tarptautine padetis rytineje Baltijos juros pakranteje XVI amziaus viduryje // Mus^ praeitis. Vilnius, 1997. Nr. 5. P. 19-26; TylaA. Lietuvos ryt^ politikos formavimasis: 1572 rugsejo 24-27 d. Rudinink^ pasitarimas // Lietuvos istorijos metrastis. Vilnius, 1994 (1995). P. 5-21; idem. Political, Cultural and Economic Relations between Lithuania and Livonia in the Sixteenth-Seventeenth Century. P. 475-484; idem. Lietuvos uzsienio politikos kryptys paskutiniajame XVI amziaus desimtmetyje // Lietuvos istorijos metrastis. Vilnius, 1997 (1998). P. 76-95; BaliulisA. Lietuvos Didjiosios Kunigaikdtystes ir Maskvos valstybes diplomatiniai santykiai XVI a. pabaigoje // Lituanistica. 2002. N. 3(51). P. 3-32.
 42 Antanavicius D. Lietuvio bajoro «De.imtmetis Livonijos karas»: Bibliografines masles ir altinotyrine verte // Lietuvos istorijos metrastis, 2000 metai. 2001. P. 73-81; idem. Lietuvio bajoro «De. imtmetis Livonijos karas»: Autorystes problema // Ibid. P. 82-92; Valentino Saurmano laiskai imperatoriui Ferdinandui i is Zygimanto Augusto Vilniaus Dvaro (1561-1562 m.) / Sud. D. Antanavicius, V. Gerulaitiene, J. Kiaupiene. Vilnius, 2009.
 43 Lesmaitis G. Dokumenty Metryki Litewskiej o zacigznych Polskich na terenie Wielkiego Ksigstwa Litewskiego za czasow Zygmunta Augusta // Stan badan nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej. Bialystok, 2010. S. 243-251.
 44 Jonynas I. Lietuvos didieji kunigaikseiai / Sud. V. Merkys. Vilnius, 1996; Ragauskiene R. Lietuvos Did.iosios Kunigaik.tystes kancleris Mikalojus Radvila Rudasis (apie 1515-1584). Vilnius, 2002.
 45 SirutavicusM. Karo belaisviai Lietuvos Didziojoje Kunigaistysteje XVI a. pirmojoje puseje. Vilnius, 2002.
 46 Lesmaitis G. LDK samdomoji kariuomene XV a. pabaigoje - XVI a. antrojoje puseje. Vilnius, 2010.
 47 Naprimer: Tya A. Znaczenie pospolitego ruszenia w oboronie Wielkiego Ksigstwa Litewskiego w XVI-XVII w. // Profesor Henryk Lowmianski. Zycie i dzielo. Poznan, 1995. P. 124-138; Baronas D. Apie LDK karinj potential^ artilerijos poziuriu XVI a. vid. // Lietuvos istorijos metrastis. 1997 metai. 1998. P. 51-57; Lesmaitis G. LDK samdomosios kariuomenes dydis ir islaikymo kastai Livonijos karo pirmojo etapo metu (1557-1569 m.) // Lietuvos Istorijos Metrastis. 2004. B. 2. S. 27-52.
 48 Gudavieius E. Lietuvos istorija: Nuo seniausio laiko iki 1569 meto. T. 1. Vilnius, 1999 (russkij perevod: Gudavichus Eh. Istoriya Litvy. S drevnejshikh vremen do 1569 goda. M., 2005); Kiaupa Z, Kiaupiene J., Kuncevieius A. Lietuvos istorija iki 1795 meto. Vilnius, 2000 (izdanie na anglijskom yazyke: Kiaupa Z, Kiaupiene J., Kuncevieius A. The History of Lithuania before 1795. Vilnius, 2000. P. 230233).
 49 Apala Z. Archaologidsche Zeugnisse aus der Burg Cesis / Wenden zur Zeit des Livlandischen Krieges // Wolter von Plettenberg und des mittelaterliche Livland / Hrsg. von N. Angermann und I. Misans. Luneburg, 2001. S. 113-128.
 50 Linde M. Timan Brakel und der Livlandische Krieg (1558-1582/83) // Die Wahrnehmung und Darstellung von Kriegen im Mittelalter und in der fruhen Neuzeit. Wiesbaden, 2000 (Imagines medii aevi. Bd. 6). S. 237-253; Raid T. Possevino ja piirikaart aastast 1582 // TUNA. Ajalookultuuri Ajakiri. 2007. T. 10. Nr. 1(34). Lk. 54-64; idem. Raffaello Barberini teedekaart aastast 1564 // Ibid. 2008. T. 11. Nr. 2(39). S. 7-20.
 51 CauneM. Rigas rate un Polijas, Zviedrijas un Krievijas virsvara (16. gadsimta otra puse-19. gadsimta pirma puse) // Rigas parvalde asto^nos gadsimtos. Riga, 2000. P. 89-133; Laidre M. Saja-aastane soda (1558-1660/61) Eestis ja rahvastiku suurus 16.-18. Sajandil // Akadeemia. Eesti Kiijanike Liidu kuukiri Tartus. 2000. T. 12. S. 931-956; Adamson A. Liivimaa moisamehed Liivi soja perioodil // Acta historica Tallinnensia. 2006. T. 10. S. 20-47.
 52 Selart A. Reformatsiya v Livonii i Livonskaya vojna (1558-1582) // Baltijskij vopros v kontse XV-XVI v.: Sbornik nauchnykh statej / Otv. red. A.I. Filyushkin. M., 2010. S. 432-444; on zhe. Ivan Groznyj, Kajzer Livonskij? K istorii vozniknoveniya idei o rossijskom vassal'nom gosudarstve v Livonii // Studia Slavica et Balcanica Petropolitana. 2013. № 2. S. 180-197; on zhe. Tajna kuptsov, zabota diplomatov: russkij yazyk v srednevekovoj Livonii // Lotmanovskij sbornik 4. M., 2014. S. 48-60; Selart A. Das Kloster in Petschur (Petseri) und der livlandische Krieg // Steinbrucke: Estnische historische Zeitschrift. 1998. Bd. 1. S. 63-73; idem. Steinkuh! und Zabolockij. Ein Kommentar zur Chronik Johann Renners // Estland und Russland: Aspekte der Beziehungen beider Lander. Hamburg, 2005. S. 9-30; idem. Narva ime 1558. aastal. // Maal, linnas ja linnuses. Uurimusi Narva piirkonna ajaloost. Narva, 2008. S. 46-63; idem. Das Wunder von Narva am 11. Mai 1558. Zur Geschichte der russischen Polemik gegen die Reformation im 16. Jahrhundert // Forschungen zur baltischen Geschichte. 2009. Bd. 4. S. 40-57; idem. The Orthodox Monastery in Tartu during the Livonian War // TUNA 2009. Lk. 46-55.
 53 Kreem J. Das Schedel-Paradigma? Noch einmal uber die Illustrationen in Johan Renners Chronik «Livlandische Historien» // Die Stadt im europaischen Nor dosten. Kulturbeziehungen von der Ausbreitung des Lubischen Rechts bis zur Aufklarung. Helsinki; Lubeck, 2001. S. 183-207; idem. Der Deutsche Orden und die Reformation in Livland // The Military Orders and the Reformation. Choices, State building, and the Weight of Tradition. Hilversum, 2006. S. 43-57; idem. Living on the edge: Pirates and the Livonians in the fifteenth and sixteenth centuries // The edges of the Medieval World. Budapest, 2009. P. 70-81; idem. Der Deutsche Orden im 16. Jahrhundert. Die Spatzeit einer geistlichen Adelskorporation in Livland // Leonid Arbusow (1882-1951) und die Erforschung des mittelalterlichen Livland. Koln, 2014. S. 287-296.
 54 Maazing M. «Russkaya opasnost'» v pis'makh rizhskogo arkhiepiskopa Vil'gel'ma // Studia Slavica et Balcanica Petropolitana. 2010. № 1. S. 184-194.
 55 Selart A. Der «Dorpater Zins» und die Dorpat-Pleskauer Beziehungen im Mittelalter // Aus der Geschichte Alt-Livlands. Festschrift fur Heinz von zur Muhlen zum 90. Geburtstag. Munster, 2004. S. 1137.
 56 Zelenkovs A. Danijas princa Magnusa (1540-1583) darbiba Livonija // Latvijas Kara muzeja gadagramata. Riga, 2000. Lp. 15-30; Leimus I. Hertsog Magnus, tema volad ja volausaldajad // TUNA. 2008. T. 11. Nr. 2(38). Lk. 8-18; Adamson A. Liivimaa kuningriik. Tallinn, 2013.
 57 Gktarychny shlyakh Belaruskaj nats'i i dzyarzhavy. Mshsk, 2001. S. 20.
 58 Pstoryya Belarus' Ch. I: Sa starazhytnykh chasou da kantsa XVIII st. Mshsk, 2000. S. 332; Epma-lovich M. Belaruskaya dzyarzhava Vyalshae knyastva Lggouskae. Mshsk, 2000. S. 314.
 59 Bobyshev V.I. Mezhdunarodnye otnosheniya v Vostochnoj Evrope v 30-80-e gg. XVI v. Avto-ref. ... dis. kand. ist. nauk. Minsk, 2001. S. 1-2.
 60 Treschenok Ya.I. Istoriya Belarusi. Ch. 1: Dosovetskij period. Mogilyov, 2004. S. 107-108.
 61 Yanushkevich A.M. Ukaz. soch. S. 6-7.
 62 Tam zhe. S. 5, 22.
 63 Tam zhe. S. 22, 37-38.
 64 Wisner N. Krol i car. Rzeczpospolita i Moskwa w XVI i XVII wieku. Warszawa, 1995.
 65 Kupisz D. Polock 1579. Warszawa, 2003; idem. Pskow 1581-1582. Warszawa, 2003; idem. The Polish-Lithuanian Army in the Reign of King Stefan Batory (1576-1586) // Warfare in Eastern Europe 1500-1800. Leiden; Boston, 2012. P. 63-92.
 66 Gralya I. Ivan Mikhajlov Viskovatyj. M., 1994; Grala H. «Pieczat’ polotckaja» Iwana IV Groznego. Tresci imperialne w moskiewskiej sfragistyce panstwowej // Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego. 1997. T. III (XIV). S. 124-130; Grtya Kh. «In der Tyrannen NaM»: Russkaya kolonizatsiya Livonii vo vtoroj polovine XVI v. Plany i rezul'taty // Studia Slavica et Balcanica Petropolitana. 2014. № 2. S. 175-193.
 67 Wijaczka J. Prusy ksiqzgce a Polska, Litwa i Inflanty w polowie XVI w. Dzialalnosc dyplomatyczna Arsenusa von Brandta w 1544-1558. Kielce, 1992; Sucheni-GrabowskaA. Starania Iwana Groznego o rgkg Katarzyny Jagiellonki a konflikt z Rosiq o Inflanty (1560-1561) // Homines et Societas: Czasy Piastow i Jagiellonow. Poznan, 1997. S. 13-226; Alexandrowicz S. Zrodla kartograficzne do wyprawy polockiej Stefana Batorego roku 1579 // Od armii komputowej do narodowej; idem. Dzieje militarne Polski i jej wschodnich sqsiadow od XVI do XX wieku. Torun, 2005. S. 17-43.
 68 Volodikhin D.M. Voevody Ivana Groznogo. Velikie nemye russkoj istorii. M., 2009; Pen-skoj V.V. Geroicheskaya oborona Polotska v avguste 1579 g. // Voenno-istoricheskij zhurnal. 2013. № 6. S. 65-72; on zhe. Muzhi nailepchajshie i naikrepchajshie v polkoustroeniyakh zelo iskusnye (tsenturiony Ivana Groznogo). Belgorod, 2013; Korzinin A.L. Poryadok ierarkhii polkovykh voevod v Livonskuyu vojnu // Baltijskij vopros v kontse XV-XVI v. M., 2010. S. 153-160; Borovikov S.V. Dmitrij Khvorostinin i ego rol' v voennykh dejstviyakh v Pribaltike i na Severo-Zapade Rossii vo vtoroj polovine XVI veka // Nauchnyj aspekt. 2012. № 3. S. 24-28.
 69 Florya B.N. Ivan Groznyj. M., 1999.
 70 Khoroshkevich A.L. Rossiya v sisteme mezhdunarodnykh otnoshenij serediny XVI veka. M., 2003.
 71 Shapran A.A. Livonskaya vojna 1558-1583 gg. Ekaterinburg, 2009.
 72 Lobin A.N. K voprosu o chislennosti vooruzhyonnykh sil Rossijskogo gosudarstva v XVI v. // Studia Slavica et Balcanica Petropolitana. 2009. № 1/2(5/6). C. 45-78; Krom M.M. Eschyo raz o chislennosti russkogo vojska v XVI v. (po povodu stat'i A.N. Lobina) // Tam zhe. S. 79-89; Penskoj V.V. Nekotorye soobrazheniya po povodu stat'i A.N. Lobina «K voprosu o chislennosti vooruzhyonnykh sil Rossijskogo gosudarstva XVI v.»// Tam zhe. S. 90-103; Kurbatov O.N. Otklik na stat'yu A.N. Lobina // Tam zhe. S. 104-119; «...I be ikh stol'ko, ezhe nest' chisla: skol'ko voinov voevalo v Russkoj armii v XVI v.?»: Forum // Studia Slavica et Balcanica Petropolitana. 2009. № 1/2(5/6). S. 120-150.
 73 Viljanti A. Gustav Vasas Ryska Krig 1554-1557. Bd. 1, 2. Stockholm, 1957. Kotarski H. Wojsko polsko-litewskie podczas wojny inflanckiej 1576-1582. Sprawy organizacyjne. Cz. 1-3 // Studia i Materialy do Historii Wojskowosci. T. 16-17. Warszawa, 1970-1972; TylaA. Znaczenie pospolitego ruszenia w obronie Wielkiego Ksiestwa Litewskiego w XVI-XVII w. // Profesor Henryk Lowmianski: Zycie i dzielo. Poznan, 1995. P. 124-138; Volkov V.A. Vojny i vojska Moskovskogo gosudarstva. M., 2004; Filjushkin A. Ivan the Terrible...; Lesmaitis G. LDK samdomoji kariuomene XV a. pabaigoje - XVI a. antrojoje puseje. Vilnius, 2010; Volodikhin D.M. Vysshij komandnyj sostav russkoj polevoj armii pri Ivane IV // Istoriya voennogo dela: issledovaniya i istochniki. 2013. Spetsial'nyj vypusk. I. Russkaya armiya v ehpokhu tsarya Ivana IV Groznogo: Materialy nauchnoj diskussii k 455-letiyu nachala Livonskoj vojny (URL: http://www.milhist.info/spec 1; data obrascheniya: 30 aprelya 2014 g.). S. 1-41; Penskoj V.V. «Tsenturiony» Ivana Groznogo (srednij komandnyj sostav russkogo vojska 2-j poloviny XVI v.: k postanovke problemy) // Tam zhe. S. 42-68; Skobelkin O.V. Sluzhilye «nemtsy» v russkom vojske vtoroj poloviny XVI v. // Tam zhe. S. 69-l03; Lobin A.N. Russkaya artilleriya v tsarstvovanie Ivana Groznogo // Tam zhe. S. 104-158; Belyakov A.V. «Nevidimki» russkoj armii XVI veka // Tam zhe. S. 159-178; Moiseev M.V. Nekotorye zamechaniya po istorii russko-nogajskogo voennogo sotrudnichestva // Tam zhe. S. 179-187; Glaz'ev V.N. Strel'tsy i ikh nachal'niki v XVI v. // Tam zhe. S. 188-202; Molochnikov A.M. Datochnye lyudi chernososhnykh zemel' v vojske Ivana Groznogo: lyzhnaya i sudovaya rat' // Tam zhe. S. 203-226; Kurbatov O.A. «Kopejnyj boj» russkoj pomestnoj konnitsy v ehpokhu Livonskoj vojny i Smutnogo vremeni // Tam zhe. S. 227-235; on zhe. «Konnost', lyudnost' i oruzhnost'» russkoj konnitsy v ehpokhu Livonskoj vojny 1558-1583 gg. // Tam zhe. S. 236-295; Smirnov N.V. Boevye slugi v sostave russkoj pomestnoj konnitsy v period Livonskoj vojny // Tam zhe. S. 296-338.
 74 Belyakov A.V. Uchastie meschyorskikh tatar v Livonskoj vojne // Baltijskij vopros v kontse XV-XVI v. M., 2010. S. 227-238; Nozdrin O.Ya. Shotlandskij faktor Livonskoj vojny // Baltijskij vopros... S. 221-226; Karmov T.M. Na sluzhbe «belomu tsaryu»: uchastie kabardintsev v Livonskoj vojne // Istoricheskie, filosofskie, politicheskie i yuridicheskie nauki, kul'turologiya i iskusstvovedenie. Voprosy teorii i praktiki. 2012. № 12-2. S. 93-96.